Behawioryzm od A do Z
Co w zasadzie oznacza przymiotnik behawioralny? Słowo „behawioralny” zapożyczone zostało z j. angielskiego (behaviour – zachowanie). Sam behawioryzm jest nauką o zachowaniu ludzi i zwierząt. Z pewnością słyszałeś o behawioryście zwierząt, który zajmuje się psychologią zwierząt, a w centrum jego zainteresowania pozostaje zachowanie zwierzęcia – np. psa lub kota. Behawioryzm w ostatnich latach przeniknął również silnie do nauk ekonomicznych. Ekonomia behawioralna jest nauką interdyscyplinarną pozostającą na pograniczu ekonomii i psychologii. Tłumaczy ona, że na podejmowanie decyzji gospodarczych przez jednostkę i instytucje wpływ mają nie tylko czynniki czysto ekonomiczne, ale również te społeczne, psychologiczne czy emocjonalne.
Z pewnością kojarzysz zachowanie portugalskiego piłkarza Cristiano Ronaldo podczas jednej z konferencji podczas EURO 2020. Gest zabrania butelek Coca-Coli oraz jego apel „Pijcie wodę!” spowodował nagły spadek akcji koncernu napojowego. To był właśnie przejaw ekonomii behawioralnej. Dodatkowo psycholog i ekonomista Daniel Kahneman w 2002 roku za swoje osiągnięcia w dziedzinie ekonomii behawioralnej został nawet laureatem Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Już od lat 80-90 XX wieku behawioryzm wtopił się również w kwestie bezpieczeństwa, które dzisiaj nazywamy bezpieczeństwem behawioralnym.
Z roku na rok rośnie również zainteresowanie firm implementacją bezpieczeństwa behawioralnego, które w centrum stawia zachowanie pracownika (również podwykonawcy). Sama jako trener i konsultant bezpieczeństwa behawioralnego z roku na rok zauważam coraz większe zainteresowanie firm jego wdrożeniem. Tak naprawdę każda organizacja, której zależy na budowaniu silnej kultury bezpieczeństwa w pewnym momencie zaczyna interesować się BBS.
Bezpieczeństwo behawioralne a BBS
Oba pojęcia używane bywają zamiennie. Pod 3 literami BBS kryje się angielskie rozwinięcie, czyli: Behavioural-Based Safety. BBS stricte na język polski moglibyśmy przetłumaczyć jako: bezpieczeństwo oparte na zachowaniach lub bezpieczeństwo oparte na obserwacji zachowań. Tutaj warto jeszcze raz podkreślić, że w ramach bezpieczeństwa behawioralnego głównym obszarem naszego zainteresowania pozostają zachowania pracowników a nie ich postawy (to co pracownik myśli, jakie ma przeświadczenia). W dłuższej jednak perspektywie, przy prawidłowym funkcjonowaniu procesu BBS, rzeczywiście możemy realnie wpływać na postawy, przeświadczenia oraz odczucia pracowników w kontekście bezpieczeństwa.
2 podstawowe etapy bezpieczeństwa behawioralnego
Kluczowym pojęciem stosowanym w bezpieczeństwie behawioralnym jest audyt behawioralny lub obserwacja behawioralna (=zachowań). Interwencja ta składa się z 2 podstawowych etapów:
Etap 1: Obserwacja pracownika podczas wykonywanej przez niego pracy
- obserwację wykonuje obserwator, który zna metodologię BBS (np.: mistrz, lider, inżynier, czy kolega na tożsamym stanowisku),
- obserwator najczęściej korzysta z karty obserwacji, która stanowi jego ściągę i podpowiada na jakich elementach powinien skupić uwagę obserwator podczas obserwacji (np. stosowanie środków ochrony indywidualnej, praca z narzędziami, ruchy ergonomiczne …),
- obserwacja w zależności od branży, specyfiki firmy i wybranego modelu BBS może trwać od kilku do kilkunastu minut,
- obserwacja jest zawsze jawna (pracownik wie, że jest obserwowany).
Etap 2: Przekazanie pracownikowi informacji zwrotnej
- podsumowanie obserwacji, które odbywa tuż po jej zakończeniu,
- rozmowa obserwatora z obserwowanym (pracownikiem),
- jej celem jest wzmocnienie zaobserwowanych zachowań bezpiecznych, a także modelowanie zauważonych zachowań ryzykownych,
- jednym z celów informacji zwrotnej w BBS jest również odkrycie barier oraz zrozumienie dlaczego pracownik nie respektuje danej zasady bezpieczeństwa. Na tej podstawie obserwator i obserwowany ustalają co należy zrobić, aby w przyszłości zachowanie pracownika było już bezpieczne.
Wyboiście, ale efektywnie – bezpieczeństwo behawioralne
Proces bezpieczeństwa behawioralnego to skuteczna metoda minimalizacji wypadków przy pracy, a także budowania silnej kultury bezpieczeństwa w organizacji. Sam proces nie jest jednak prosty i nie da się go wprowadzić z dnia na dzień. Przygotowania do wdrożenia procesu bezpieczeństwa behawioralnego składają się z kilku etapów.